Saturday, June 7, 2025

Dezastre Bele Oho Ema (e.p 243)

La'o karik iha dalan, tama ho kuidadu
Halai lurón leten, koko ho sentidu
Dezastre mosu mai, ita la espera
Tan de'it dezastre ema lakon vida.

Ohin loron, movimentu liu tiha uluk
Roda rua roda haat, zigzag bamai
La'o ho ain rua, hateke karuk loos
Hateke mós oin kotuk, ses ba dezastre
Tan de'it dezastre ema lakon vida.
.

Friday, June 6, 2025

Mangame Latuir Dalan (e.p 242)

Liana'in koalia  la tuir dalan
Ke'e hikas lia uluk hanesan labarik
Haksesuk malu nu'u ema beikteen
La hatudu an nu'u ema edukadu.

Iha kraik povu ki'ik halerik hela
Iha leten liana'in sukit malu lanahas
Ne'e ha'e ibun-na'in rai ne'e nian
Ibun-na'in liana'in tur uma fukun.

Tuesday, June 3, 2025

Abrigu ba Maksalak (e.p 241)

Ha'u rain doben nu'udar abrigu ba maksalak
Halo krime mota sorin, hakur Mota-Ain 
Kadiuk lamas buat-rahun, dolar mai Dili
Banku sisi laselu mai helik Dili
Mai subar mai helik finji isin moos
Lia anin baku subar foin deskobre.

Mosu fali foun ida krimozu tasi-balu husu protesaun
Tun hosi "liras-besi" mai koko rasik
Atu midar ka moruk mai koko rasik
Tun koko rai Lafaek tuku odamatan
Na'i loke odamatan mamar ho fuan
Matan fukun baku malu, lia midar funan buras haksolok tebes.

Hela helik rai Dili nu'u esperansa
Hakarak loos, hela metin to'o mate 
Ikus mai lia loos nakfakar, fase lia fo'er
Realidade nakfilak prega aljema
Tasi-balu bele dok dada besik fali
Fila hikas bá knua ho matanbeen.

Thursday, May 29, 2025

Deportasaun ba Mr. Teves Junior fila ba Filipina


Saida mak Timor Aprende husi Prezensa Arnolfo Teves Junior

Eskritor: 
Antena Transparénsia Timor-Leste hosi Facebook
-
●Filipino Teves husu protesaun ba nia vida iha Timor, iha Filipina, Família vítima nebe nia oho husu justisa. Ita promove Justisa ka ita promove direitus humanus. Ka direitus humanus ba se? 
●Karik Arnolf kontinua iha Timor, ba futuru RDTL sai abrigu ba kriminozu tamba tane-ás konvensaun jenéva no direitus humanus. 
●Arnolf fila, tamba hakarak hatudu ezemplu ba nasaun seluk katak loron ida sidadaun Timor-Leste ruma mak hetan kazu hanesan ho Arnolf nian, ema seluk bele ajuda mos. 
●Timor-Leste la hetan benefísiu singnifikativu bainhira proteje Arnolf. 
● Arnolf mai tamba hare hetan TL nia seguransa no justisa fraku. 
● Arnolf nia prezensa lori autoriedade seguransa no justisa aprende oinsa fó assisténsia ba ema sira ho osan bo'ot. 
● Líder Nasionál sira tenke kuidadu ona atu hlo amigu  maibé Arnolf nian sei la iha influénsia ba Timor-Leste iha Mundu no Rezionál. 
● Ramos-Horta sei garante relasaun bilaterál ho Filipina tamba Arnolf nia asaun ba interese grupu ka privadu la'ós ba povu tomak ou kauza ida ba povu_(remata).
---------- o0o ----------
   Imajen hirak-ne'e foti hosi pájina facebook kona-ba deportasaun Arnolfo Teves Junior nu'udar sidadaun Filipina ne'ebé mai ho nia família iha abríl 2023 ho nia aviaun jet privadu, no momentu ne'ebá asesór prinsipal Gabinete Prezidente Longinhos Monteiro mak bá hasoru iha aeroportu lori tama mai Dili, no konsege hela iha Metiaut durante tinan 2 fulan 1 nia laran, maibé tenke deporta hikas bá Filipina ohin hosi aeroporto Nicolau Lobato ho aviaun Phipilines Airlines 142 ne'ebé mai duni hosi Filipina hodi tula nia.

   Familia daku liman ho matanbeen akompaña Mr. Teves nia deportasaun, tuir informasaun katak nia komete krime boot barak iha Filipina hanesan notísia barak be publíka ona iha média sosial. Mr. Teves deporta bá ona enkuantu nia família sei hela iha Dili, talvéz hodi hein tan interrogasaun ruma.

Wednesday, May 28, 2025

Hakmatek Maibé Manas (e.p 240)


Liamenon ohin la doko rai, maibé nakdoko no doko duni
Fujitivu ka Buronan mai helik-an iha rai doben Dili.

Timor-Leste nia ilas bele kamutis iha mundu oin
Timor-Leste nia naran bele noda metan iha mundu tilun
Arnolfo Teves Junior arrested in Dili Timor-Leste
Tansá makne'e ita sei hatene.//
---------- o0o ----------

Wednesday, May 21, 2025

Lalori Leten Sukat ho Kraik (e.p 239)

Koalia ba emar la tetu lia
Koalia ba públiku la sukat ibun
La hateke ba maluk la fihir malun 
Hahalok leten nian kraik laran susar.

Biban uluk knaer ida ikus knaer ida
Lalori lia uluk badan lia ikus
Hosi leten oin seluk kraik oin seluk 
La lori leten nian sukat ho kraik.

Monday, May 19, 2025

Tansá Mak Tenke Feriadu (e.p 238)

Tuir loloos ohin lalika feriadu
Tansá mak tenke toleránsia de pontu
Tansá oh tansá?
Hamaus funsionáriu sai barukteen
Fasilita funsionáriu tur hakma bolu malu hodi joga halek, awoh... ...

Toleránsia de pontu bele kria bainhira tama ba finadu
Bainhira tama mós ba tinan foun
No bainhira atu tama ba loron páskoa
Hodi tolera ita atu hatook  kondisaun
Tuir loloos ohin lalika feriadu.
Maluk, ó hasa'e bandeira ka lae?.

Friday, May 9, 2025

HABEMUS PAPAM (Ita-nia Papa iha ona)

Ita-nia Papa foun ho naran Robert Francisco Prevost, nia orijin mai hosi Chicago Estados Unidos de América ho títulu LEO XIV (Leão  Katorze).
Papa Leo/ Leão XIV nu'udar primeiru Papa ne'ebé mai hosi Estados Unidos de América (E.U.A)

Parabéns ba sarani no igreja katólika hotu-hotu iha mundu, parabéns mós ba reinu E.U.A!. Espera katak ulun boot E.U.A bele habelar mós domin ba mundu no Pauza lai atividade Funu nian ho nasaun seluk.
Viva Papa Leão XIV!

Thursday, May 8, 2025

Viajen Natarbora mai Manatuto

Rekordasaun Abril 2003

Ekipa CAVR distritu Manatuto remata ona sira-nia knaar sosializasaun iha sub-distritu Natarbora no fila hikas mai Manatuto. Hamriil hosi ninin karuk mak: Carlito Pinto hateke hela ba Viqueque, Geraldo Armada Gomes uza kalsaun branco ho meias alta hateke hela ba Manatuto, Nilo Lay hateke ba Tionghoa, Celestino Tomas Karaen ho jaket kamufladu hateke ba Laclo, no ha'u ho boña azúl eskuru hateke hela ba kamera 😁😜, David Amanas ho kamera fila kotuk ba Kribas hodi foka ami, bainhira ami deskansa hola anin iha área Barique Manehaat nian hodi hein kolega seluk nebé sei tuir mai. 

Foto iha kraik hatudu Celestino T.S Karaen nu'udar koordenador ekipa CAVR Manatuto, enkuantu Geraldo Gomes no Ildefonso Pereira mak komisáriu rejionál Manatuto nian.(foto: David Amanas)


Wednesday, May 7, 2025

Bainhira Loos (e.p 237)

Rai doben oan ne'e falun ho mukit
Susar ida mosu mai mosu nabanaban
Ida tuan ladauk kotu tubun moris tan 
Fos folin sa'e duka susar kombate.

Maluk balun halerik tan eviksaun 
Atoni oan lun turu tan Naktuka
Pasiente halerik tan aimoruk
Profesores kontratadu lakon direitu
 Seidauk hakotu  mosu tan foun  ida, ulun boot - ulun moruk hili PTR.

Ulun sira Uma Fukun larona malu
Haksesuk malu hodi lakohi lakon
Povu ki'ik hato'o susar, leten larona
Leten larona la konsidera povu lian
Bainhira loos oh bainhira loos.

Wednesday, April 30, 2025

Rusa Tama Plaza


Ó le excelentíssimo sai fali eSentelismu, exelentiZmu hanesan loos Rusa tama Plaza.

Agradese ho Laran Todan Tebes (LTT) ba PR tanba bele aponta ona lider foun 1 tuir nia gostu. Biban ida tan atu ita hotu loke matan hodi hatene loloos.

Monday, April 28, 2025

Belun Di'ak iha Knaar Fatin (e.p 236)

Tinan sanulu resin-tolu liuba
Lolo liman hamutuk iha knaar matan
Haree malun nu'udar maun alin
Konsidera maluk nu'udar feton nan
La temi Kaladi ka Firaku
Laiha kulit mutin ka kulit metan
Ita mesak maun alin rai ne'e nian.

Tuesday, April 22, 2025

Pope Francisco





Pope Francisco (17-12-1936 - 21-04-2025)
-
From janitor… to the people’s pope.

Jorge Mario Bergoglio was born in Buenos Aires, Argentina — the son of Italian immigrants, raised in a humble working-class home. 

As a young man, he swept floors at a factory, studied chemistry, worked as a food technician, and even spent time as a nightclub bouncer to help pay the bills.

But his life took a dramatic turn when he answered a deeper calling.

He joined the Jesuits and was ordained a priest in 1969. Known for his quiet humility and unwavering dedication to the poor, he never sought power — but his values carried him upward. 

First a bishop, then archbishop, then cardinal.

And in 2013, he made history: the first Latin American pope. 
The first Jesuit pope. 
The first to take the name Francis — a sign of his devotion to simplicity, peace, and the forgotten.

He rejected the lavish lifestyle of the Vatican. 
He rode buses, carried his own bags, embraced outcasts, and washed the feet of the incarcerated.

He wasn’t just a pope. He was a symbol of compassion in power.  

Follow Project Nightfall for more stories of lives that changed the world. 🕊️
-
(Sei tradús ba tetun)

Monday, April 14, 2025

Opsaun 2 ba ita-boot atu hili

Opsaun 2 ne'ebé ita-boot atu hili mak:
(1). 5 minutus hamutuk ho Jesus
(2). 5 milloens tama ba ita- boot nia konta agora?

Belun sira, mai ita akompaña


Wednesday, April 9, 2025

Sinál Kruz tuir nasaun ida-idak nia lian


Hodi Aman, hodi Oan, no Espírito Santo sira naran, Amen!

Mai ita hotu harohan ba Na'i Aman Laran Luak, atu hodi tahan netik lafaek foun sira labele mai hafo'er ita-nia tasi.

Tuesday, April 8, 2025

Balixaun Budu Úniku Manatuto Nian

Dadersan de'it alin feto ne'e bolu boek no balixaun, ha'u mós bolu nia tur tiha hodi koalia. Nia fa'an boek oan piris isin 1 folin dolar 1, balixaun botir 1 folin dolar 10.

Oras-ne'e tempu boek nian, membru komunidade ne'ebé hela besik mota-ain sei bá suru boek oan  hodi prodús ba balixaun hanesan fa'an dadauk hosi alin Nina, feto kmo'ok oan ida mai hosi aldeia Ubrato suku Sau nian molok tama ba Manatuto laran, fatin ne'ebé motorista no pasajeiru sira sempre deskansa uitoan hodi koko katupa no ikan tunu, tau tiha aimanas hois tan derokbeen furak lahotu.
-----
Lian Galole: 
katupa=nalun, deroksín=tugar, sukaer=imale, aimanas=us, bikan=ha'i, kanuru=nuru, tudik=sihit, bee=we.

Thursday, April 3, 2025

Timor Telecom La'o Tuir Lenuk (e.p 235)

Timor Telecom
Ita hotu nia ligasaun
Ó xupa dolar furak loos
Ó dolar hanesan Lenuk 
Karik tanba rai-nakdoko 
Nakdoko tama Timor-Laran 
 Doko to'o ó ain uat sin 
Nakfilak to'o asam urat
Ó-nia haksolok kliente laran susar.

Monday, March 31, 2025

Selamat hari raya Idul Fitri 2025




(Indonesia)

Momen terindah di hari ini bagi UMAT ISLAM adalah untuk saling bersilaturahmi dan bermaaf maafkan di hari yg Fitri ini. Selamat berIdul Fitri rekan-rekan muslim ku, semoga kedamaian tersebar ke seluruh umat di muka bumi ini.
----------
(English)

Happy Eid al-Fitr

The most beautiful moment today is to forgive each other. Happy Eid Al-Fitr to my fellow Muslims, may peace spread to all in the world.
----------
(Tetum)

Kmanek loron Idul Fitri

Loron kmanek ohin ba belun Musulmanu sira hodi hasoru no perdua malun iha loron Fitri ohin nian. Kmanek Idul Fitri ba ha'u belun Musulmanu sira. Hein katak dame ohin nian bele belar ba ema hotu iha mundu rai klaran.
----------
(foto kortejía hosi google)

Tuesday, March 25, 2025

Governu planeia taka EP no IP

PM deklara atu taka hotu EP & IP tanba simu osan boot maibé lahalo serbisu. Se nuné oinsá ho Asesor barak², funsionáriu kontratadu barak² nbé dadér bá asina deit lista prezensa maibé laiha serbisu ba sira. Sira hirak-ne'e atu mantein nafatin?
Oinsá mós ho MS nbé la ezekuta orsamentu ho adekuadu?

EP & IP hahú kria hosi gov AMP nian iha 2007 mai leten hahú hosi RTTL,EP nst, 8⁰ gov hatutan, no ikusmai 9⁰ gov mak atu deside bele kontinua ou tenke TAKA.
Tanba PM haree katak sira lahalo serbisu, maibé tansá mak uluk tenke harii? 

PM tenke iha onestidade bainhira taka instituisaun EP&IP tenke hamenus ka downsizing mós ba funsionáriu ne'ebé lahalo serbisu no manán saugati de'it osan povu nian.
-

Tuesday, March 18, 2025

Haluha Tanba sa (e.p 234)

Belun sira keta haluha
Bainhira le tiha
Tau netik komentáriu iha fatin ne'e 
Nu'udar sinál nu'u matadalan 
Hodi sukat kualidade knaar ne'e nian

Atu di'ak ka lae  
Tau netik liamenon oan ida
Tatoli furak ida 
Ha'u hodi hadi'a hakat oinmai
Ha'u hodi halo tuir belun nia tatoli
Funan buras ba belun sira-nia vizita. 
~::~