Monday, November 27, 2023

Testo de Proclamação da Independência 28 de Novembro de 1975

Encarnando a aspiração suprema do Povo de Timor-Leste e para salvaguarda dos seus mais legítimos direitos e interesses como Nação soberana, O Comité Central da Frente Revolucionária de Timor-Leste Independente FRETILIN – decreta e eu proclamo unulateralmente, a Independência de Timor-Leste –Leste que passa a ser, a partir das 00.00 hora de hoje, a República Democrátika de Timor-Leste, anti coloniasta e anti imperialista.

Viva a República Democrática de Timor-Leste!
Viva Timor-Leste  livre e independente!
Viva Fretilin!
Viva povo Maubere!

Dili, 00:00 hora, 
28 de Novembro de 1975
Francisco Xavier do Amaral
O Presidente da República de Timor-Leste  
Nicolau dos Reis Lobato
Primeiro Ministro

Sunday, November 12, 2023

Hanoin Hikas Insidente 12-11-91

Insidente Santa Cruz ne’ebé akontese iha 12 Novembro 1991 iha tempu okupasaun Indonézia iha Timor-Leste ne’ebé momentu ne’ebá sei hanaran Timor Timur. Insidente ne’e koñesidu mós nu'udar Masakre Santa Cruz, no hosi parte Indonézia bolu Tragedi Pembantain Santa Cruz bainhira militár Indonéziu (TNI) sira ataka ho forsa armadu hasoru joven sira ne’ebé halo serimónia prosisaun hosi Igraja Motael to’o iha Portaun Semitériu Santa Cruz nian. Insidente refere akontese mós iha tempu Rejime Soeharto nian, no afeta ba joven atus-resin mak lakon sira-nia vida.

 

Nune’e, atu komemora momentu istóriku ne’e, kada tinan sei hahú Misa Solene iha Igreja Motael afoin serimónia ikus sei realiza iha Semitériu Santa Cruz hodi hasa’e Honra no Glória hodi hanoin hikas matebian sira 12 Novembru nian.

 

Iha biban ne’ebá, serimónia prosisaun refere realiza depoizde Misa iha Motael ba matebian Sebastião Gomes ne’ebé antes ne’ebá TNI sira tiru mate iha igreja Motael no depoizde misa, sei bá Kari Aifunan iha Santa Cruz, maibé serimónia Kari Aifunan la konsege realiza tanba TNI tiru/ rega hasoru uluk tiha, nune’e sira be tuir prosisaun namkari halai fila, enkuantu sira ne’ebé la konsege halai simu konsekuénsia todan. Balun mate iha fatin, no balun hetan kanek todan no kamán. Balun ne’ebé kanek TNI sira tula ba Hospitál Militar Lahane enkuantu balun ne’ebé mate TNI tula ho truk lori bá fakar/ hakoi iha fatin sekretu TNI nian mak to’o oras-ne’e seidauk identifika.***

 

Poezia tuirmai ne’e hakerek iha 8-11-2008 nu'udar Espresaun Poétika (e.p ix), hamutuk ho foto 12 novembru tahan rua ne’ebé atan ha'u empresta hosi mister google.