Foin lailais ne’e Governu deside atu estabelese ‘Lutu Nasionál’ durante fulan tolu hahú hosi 4 Setembru to’o 31 Dezembru tinan ida-ne’e. Programa ida-ne’e mosu atu hodi Hanoin no fó Onra ba matebian sira-ne’ebé mate ba funu hahú hosi 75 – 2015 (tinan-40). Ema barak mak mate iha funu laran, iha ai-laran no iha sidade duni. Tuirmai, ha’u hakarak fahe ba fatin rua, mak ai-laran no sidade laran hanesan tuirmai:
Ai-laran
Iha ai-laran,
mate tanba kilat musan no bombardamentu
hosi aviaun tuun mai rai no mate tanba hamlaha. Bainhira kilat tarutu no
inimigu TNI duni sira, balun mak halai soe hela sira-nia oan ka família ne’ebé
laiha kbiit ona atu la’o rasik tanba moras, ain kanek ka tanba ferik no katuas
ona. Ema seluk tuirmai hosi kotuk haree hela sira kbiit laek ne’ebé família
sira soe/hatuur hela iha ai-knotak/fatuk leten ruma, haree mós hanesan ho la
haree, hakarak atu ajuda mós labele, balun
mate toba hela ba rai, sira hosi kotuk mai hakat liu de’it halai nafatin
ba oin hodi buka fatin seguru ba sira, to’o inimigu kaer balun no balun sei
konsege halai hodi rejiste nafatin hamutuk ho Falintil to’o funu remata iha
1999 nia laran. Ema atus ba atus mak
mate iha ai-laran.
Sidade laran
TNI hamutuk
ho Mauhú (bufu/mata-mata) sira kaer ita-nia ema ne’ebé deskonfia serbisu
hamutuk ho Falintil ka bainhira Mauhú sira rona de’it ema balun ko’alia
polítiku kontra governu Indonézia, entaun sira sei ba keixa, iha momentu ne’ebá
koñesidu ho liafuan "ba lapor" (relata) ba TNI hodi mai kaer ema
ne’e. Tátiku inimigu TNI nian ne’e hahú hala’o hosi tinan 1980, 1881 lori
populasaun ba kastigu iha Atauru, to’o nakfera tan trajédia Krarás 83 iha suku
Lalerek Mutin, Viqueque no Doze Novembru 91 nian ne’ebé koñesidu ho trajédia
Santa Krús, iha Prizoneiru Polítiku balun mak kastigu de’it iha Komarka Balide, oras-ne'e sai fali Arkivu CAVR nian, no prizoneiru balun kastigu iha Markas Nusra
Bhakti no Sonopati 2 iha área Faról
Dili, no balun haruka liu ba Cipinang
Jakarta. Timoroan ne’ebé inimigu TNI kaer sulan, oho, lakon de’it kontinua to’o
99. Iha inísiu 99 duni mak TNI ho timoroan pro-integrasaun sira hahú harii
grupu pro Otonomia iha distritu-13.
Grupu pro-otonomia balun mak ha’u sei hanoin mak: ALFA Lospalos, Tim
SERA Baucau, MAHADOMI Manatuto (Manatuto Hadomi Otonomi), AITARAK Dili, AHI
Ailaeu (Aileu Hadomi Integrasaun), BESI MERAH Maliana, ABLAI Same, MAHIDI
Ainaro, etc (belun lee na’in balu bele
aumenta tan). Bainhira ONU hahú sama ain iha rai Timor-Leste iha loron 10
fulan Maiu 1999 no konsege realiza REFERENDU iha 30 Agostu, Rezultadu Referendu
iha 4 Setembru 99 hatutu pro-independénsia mak manán ho votus maioria. Manán
tiha hotu la hakmatek ona maibé MILÍSIA PRO OTONOMIA sira sei hakarak oho
nafatin timoroan sira, ita tenke halai fali ba ai-laran, MILÍSIA sira obriga
timoroan pro-independénsia balun hodi sa’e hotu karreta ba Kupang-Indonézia. Ema
barak mak mate tan dala-ida depoizde Rezultadu Referendu, kuitadu…! inklui sunu
motuk sidade sira iha distritu-13 molok Indonézia sai hosi Timor-Leste-Leste!
Ho Mate
sira-ne’e mak foin lailais ne’e Governu estabelese LUTA NASIONÁL ida atu hodi
hanoin no fó Onra ba Matebian tomak ne’ebé mate tanba rai doben ida-ne’e no atu
HAKRIBI no HAPARA VIOLÉNSIA iha tinan sira tuirmai.
No comments:
Post a Comment