Wednesday, August 20, 2025

Bodas de Ouro dia das FALINTIL 1975-2025

-
FALINTIL Liman Kro'at Povu Nian 
[e.p 146] Repete 
---
La‘ós lia anin, la’ós manu lian
Istória hakerek, kilat musan tarutu funu nakfera!
Loron Onze de Agostu, 
hitunulu resin-lima
Hahú nakfera hosi UDT, 
tarutu nakfera abut UDT.
Loron 9 nia laran hahú responde
Maun- alin/ alin-maun ran nakfakar!
Fatin Dadur Palapasu 
testemuña ba istória.

Loron Vinte de Agostu loron reasaun
FRETILIN hamriik harii FALINTIL!
FALINTIL nu'udar 
liman kro’at povu nian
Hamriik alerta fó resposta
Kumu liman hakilar Luta Kontinua!
Loron ida ohin,
wain ida ohin
Ha’u katak ba ó,
kasu tutan ba sira jerasaun foun
Loron ida ohin, loron FALINTIL
Wain ida ohin,
loron istórika.
-
Viva tinan-50 loron Falintil!
Vitória é Certa!
A Luta Continua!
Unidos Venceremos!

-
hakerek iha 20-08-2018
-
foto kortezía ha'u empresta sein lisensa

Sunday, August 17, 2025

Foin Hetan Malu [e.p 250]


Habelun malu kleur ona liuhosi efbí
Foin hetan malu iha biban kmanek ida
Dadalia uitoan sente kai kmaan
Atu furak liután selfi tedeit.

Tuesday, August 5, 2025

Beibeik Mós Ladún Di'ak [e.p 249]

Lalika buka tempu halo jeitu foun
Iha knaar barak mak sei sabraut
Natoon karik ona, rohan ba ne'e 
Demais mós ema la gava
Beibeik mós ema baruk ona 
Baibain de'it di'ak liután 
Parese dalan foun hodi hada
tan aikesak.

Mundu ohin loron kala bulak ona
Ema kiak hatudu an tebes 
nu'udar ema kiak
Ema riku mós finje halo-an 
hanesan ema kiak
Demais mós ema la gava
Beibeik mós ema baruk ona
Mundu ohin loron kala bulak 
duni ona.
--o0o--

Tuesday, July 29, 2025

Tempu Has Funan [e.p 248]

Fulan jullu nia rohan malirin 
kahur manas
Besik tama agostu temperatura sa'e tan
Udan tau nafatin
Has funan mak lori todan.
-
Tama faze has okir
Sei furak liután iha loromanas
Tur iha uma oin, tetak has okir 
hodi kahur ho masin
Provoka sira balun kabeen suli let.
--o0o--

Thursday, July 24, 2025

Hadi'a Uma Lisan [e.p 247]

Ha'u dehan ba ó
katak bodik ba nia 
kasu tutan ba sira.
Atu hadi'a uma lisan
presiza airiin mean.
Haree ta duni ai-ná mean Lalika ta natoon 
ai-ná mutin.

Ai-ná mean tane metin uma lisan
Ai-ná mean hodi ke'e sai  
bee lihun merak.
Bee lihun merak 
nokonu ho lafaek.
Lafaek makerek butuk tan malu
Lafaek kanteen hafo'er 
uma lisan.
--o0o--


Friday, July 18, 2025

FILA MAI Ó-NIA RAIN [knananuk antigu]

Mai mai mai ó-nia rain
Sé sé sé duni ó
Mai mai mai ó-nia rain
Sé sé sé duni ó
Halai halai keta halai
Rai Timor ó-nian
Rai Timor hau-nian
Rai Timor ita-nian
Timoroan ninian
 -
O sé...hau sé sira sé
Ita mesak rai Timor nia oan
O sé...hau sé sira sé
Ita mesak rai Timor nia oan
-
Hanoin hanoin didiak ba
Ó filafali mai
Mai rai Timor Leste
Mesak ita-nia rain
Timoroan ninian
~::~

Kompozitór ba knananuk ne'e ita lahatene naran (NN), knananuk ne'e kria iha ailaran entre tinan 1976-78 hosi Fununa'in FALINTIL balun, no ikus mai kantór Tony Pereira mak populariza fali iha meadu 1980.  


Monday, July 14, 2025

Fasilidade Estadu [e.p 246]

(i)

Kareta Estadu, fasilidade ba serbisu 
Fasilita funsionáriu hodi servii estadu
Osan estadu ne'e osan povu nian
Osan povu nian hodi had’a rai ne’e.

(ii)

Kareta Estadu serbisu tuir loron
Segunda to'o sexta haknaar ba Estadu
Sábadu ho domingo haknaar ba família
Servii ba Estadu servii mós família. 

(iii)

Osan povu nian maihosi minarai
Mina matan maran ona, filafali ba rai
Maihosi natureza fila-hikas natureza
Natureza sei fasilita hodi ke’e posu foun. 

(iv)

Osan Estadu, osan povu nian
Tulun povu liuhosi atividade
Habiit povu liuhosi programa
Atividade sei implementa bazeia ba programa.

(v)

Dolar atus-rua fahe netik dala-rua iha oitavu governu
Programa Sexta Bázika fahe mós dala-rua iha oitavu governu
Bainhira loos mak bele suli beibeik
Bainhira loos mak halerik sai hamnasa
Osan povu nian atu tulun duni povu
La’ós brinkus, hodi hafutar povu nia tilun.
~::~

Friday, July 11, 2025

Aihún Rekordasaun [e.p 245]

(i)
Isin tarak tahan tebar,
kala-kalan dada niki timis 
funan midar.
Tama oras bailoro, 
fuan maran nakfera
Namlele nakfilak 
kabasrahun mutin.

(ii)
Anin hu loro leten nu'u kabasrahun.
Sei halibur nia rahun 
halo xumasu.
Latan ulun ba leten 
sente kman loos.
Matan dukur mehi furak to'o rai naroman.

(iii)
Aihún rekordasaun, 
Ailele nia kmo'ok hela de'it foto.
Hela de'it foto 
hodi temi netik naran.
Molok tama esponza koko uluk ailele
Latan ulun xumasu 
rona knanuk halerik fuan namlele.
~::~

Friday, June 20, 2025

Matan Moris Ba Funu Foun (e.p 244)

(i)
Naha todan nakonu iha rai laran
Povu ki'ik hakmatek ho nia knaar
Ata oan la rona notísia foun 
Rai boot balu, problema foun mosu
Jigante boot rua hahú bomba malu.

(ii)
Bomba loron bomba kalan
Tarutu nakdoko rai seluk pániku
Manu besi semo as, muta sai 
klak mean
Tarutu nadodon tama rai rua
Nakfakar naksulin sobu ema uman.

(iii)
Povu ki'ik halai haksumik'an
Hakilar halai ho matabeen
Uma rahun hotu ona, ses dalan seluk
Sasán motuk hotu ona, ses buka moris
Koitadu, ema ki'ik sempre sai vítima
Koitadu, povu oan mate saugati.

(iv)
Nu'udar alarma mai ita nobun
Rai doben oan ne'e bele sai vítima
Ahi funan mean, bele semo mai
Bala musan semo sala, bele hedi ita
Tan de'it funu boot be foin mosu
Israel ho Iran la rende malu
La rende malu hodi hatudu forsa
Oras-ne'e virál iha era foun.
~::~

Saturday, June 7, 2025

Dezastre Bele Oho Ema (e.p 243)

(i)
La'o karik iha dalan, tama ho kuidadu
Halai lurón leten, koko ho sentidu
Dezastre mosu mai, ita la espera
Tan de'it dezastre ema lakon vida.

(ii)
Ohin loron, movimentu liu tiha uluk
Roda rua roda haat, zigzag bamai
La'o ho ain rua, hateke karuk loos
Hateke mós oin kotuk, ses ba dezastre
Tan de'it dezastre ema lakon vida.
~::~

Friday, June 6, 2025

Mangame Latuir Dalan (e.p 242)

(i)
Liana'in koalia  la tuir dalan
Ke'e hikas lia uluk hanesan labarik
Haksesuk malu nu'u ema beikteen
La hatudu an nu'u ema edukadu.

(ii)
Iha kraik povu ki'ik halerik hela
Iha leten liana'in sukit malu lanahas
Ne'e ha'e ibun-na'in rai ne'e nian
Ibun-na'in liana'in tur uma fukun.

Tuesday, June 3, 2025

Abrigu ba Maksalak (e.p 241)

(i)
Ha'u rain doben, 
nu'udar abrigu ba maksalak
Halo krime mota sorin, hakur Mota-Ain 
Kadiuk lamas buat-rahun, dolar mai Dili
Banku sisi laselu mai helik Dili
Mai subar mai helik finji isin moos
Lia anin baku subar foin deskobre.

(ii)
Mosu fali foun ida,
 krimozu tasi-balu husu protesaun
Tun hosi "liras-besi" mai koko rasik
Atu midar ka moruk mai koko rasik
Tun koko rai Lafaek tuku odamatan
Na'i loke odamatan mamar ho fuan
Matan fukun baku malu, 
lia midar funan buras haksolok tebes.

(iii)
Hela helik rai Dili nu'u esperansa
Hakarak loos, hela metin to'o mate 
Ikus mai lia loos nakfakar, fase lia fo'er
Realidade nakfilak prega aljema
Tasi-balu bele dok dada besik fali
Fila hikas bá knua ho matanbeen.
~::~

Thursday, May 29, 2025

Deportasaun ba Mr. Teves Junior fila ba Filipina


Saida mak Timor Aprende husi Prezensa Arnolfo Teves Junior

Eskritor: 
Antena Transparénsia Timor-Leste hosi Facebook
-
●Filipino Teves husu protesaun ba nia vida iha Timor, iha Filipina, Família vítima nebe nia oho husu justisa. Ita promove Justisa ka ita promove direitus humanus. Ka direitus humanus ba se? 
●Karik Arnolf kontinua iha Timor, ba futuru RDTL sai abrigu ba kriminozu tamba tane-ás konvensaun jenéva no direitus humanus. 
●Arnolf fila, tamba hakarak hatudu ezemplu ba nasaun seluk katak loron ida sidadaun Timor-Leste ruma mak hetan kazu hanesan ho Arnolf nian, ema seluk bele ajuda mos. 
●Timor-Leste la hetan benefísiu singnifikativu bainhira proteje Arnolf. 
● Arnolf mai tamba hare hetan TL nia seguransa no justisa fraku. 
● Arnolf nia prezensa lori autoriedade seguransa no justisa aprende oinsa fó assisténsia ba ema sira ho osan bo'ot. 
● Líder Nasionál sira tenke kuidadu ona atu hlo amigu  maibé Arnolf nian sei la iha influénsia ba Timor-Leste iha Mundu no Rezionál. 
● Ramos-Horta sei garante relasaun bilaterál ho Filipina tamba Arnolf nia asaun ba interese grupu ka privadu la'ós ba povu tomak ou kauza ida ba povu_(remata).
---------- o0o ----------
   Imajen hirak-ne'e foti hosi pájina facebook kona-ba deportasaun Arnolfo Teves Junior nu'udar sidadaun Filipina ne'ebé mai ho nia família iha abríl 2023 ho nia aviaun jet privadu, no momentu ne'ebá asesór prinsipal Gabinete Prezidente Longinhos Monteiro mak bá hasoru iha aeroportu lori tama mai Dili, no konsege hela iha Metiaut durante tinan 2 fulan 1 nia laran, maibé tenke deporta hikas bá Filipina ohin hosi aeroporto Nicolau Lobato ho aviaun Phipilines Airlines 142 ne'ebé mai duni hosi Filipina hodi tula nia.

   Familia daku liman ho matanbeen akompaña Mr. Teves nia deportasaun, tuir informasaun katak nia komete krime boot barak iha Filipina hanesan notísia barak be publíka ona iha média sosial. Mr. Teves deporta bá ona enkuantu nia família sei hela iha Dili, talvéz hodi hein tan interrogasaun ruma.

Wednesday, May 28, 2025

Hakmatek Maibé Manas (e.p 240)


(i)
Liamenon ohin la doko rai, 
maibé nakdoko no doko duni
Fujitivu ka Buronan 
mai helik-an iha rai doben Dili.

(ii)
Timor-Leste nia ilas 
bele kamutis iha mundu oin
Timor-Leste nia naran 
bele noda metan iha mundu tilun
Arnolfo Teves Junior arrested in Dili Timor-Leste
Tansá makne'e ita sei hatene.
~::~

Wednesday, May 21, 2025

Lalori Leten Sukat ho Kraik (e.p 239)

Koalia ba emar la tetu lia
Koalia ba públiku la sukat ibun
La hateke ba maluk la fihir malun 
Hahalok leten nian kraik laran susar.

Biban uluk knaer ida ikus knaer ida
Lalori lia uluk badan lia ikus
Hosi leten oin seluk kraik oin seluk 
La lori leten nian sukat ho kraik.
~::~

Monday, May 19, 2025

Tansá Mak Tenke Feriadu (e.p 238)

Tuir loloos ohin lalika feriadu
Tansá mak tenke toleránsia de pontu
Tansá oh tansá?
Hamaus funsionáriu sai barukteen
Fasilita funsionáriu tur hakma 
bolu malu hodi joga halek, 
awoh... ...

Toleránsia de pontu bele kria 
bainhira tama ba finadu
Bainhira tama mós ba tinan foun
No bainhira atu tama ba loron páskoa
Hodi tolera ita atu hatook  kondisaun
Tuir loloos ohin lalika feriadu.
Maluk, ó hasa'e bandeira ka lae?
~::~

Friday, May 9, 2025

HABEMUS PAPAM (Ita-nia Papa iha ona)

Ita-nia Papa foun ho naran Robert Francisco Prevost, nia orijin mai hosi Chicago Estados Unidos de América ho títulu LEO XIV (Leão  Katorze).
Papa Leo/ Leão XIV nu'udar primeiru Papa ne'ebé mai hosi Estados Unidos de América (E.U.A)

Parabéns ba sarani no igreja katólika hotu-hotu iha mundu, parabéns mós ba reinu E.U.A!. Espera katak ulun boot E.U.A bele habelar mós domin ba mundu no Pauza lai atividade Funu nian ho nasaun seluk.
Viva Papa Leão XIV!

Thursday, May 8, 2025

Viajen Natarbora mai Manatuto

Rekordasaun Abril 2003

Ekipa CAVR distritu Manatuto remata ona sira-nia knaar sosializasaun iha sub-distritu Natarbora no fila hikas mai Manatuto. Hamriil hosi ninin karuk mak: Carlito Pinto hateke hela ba Viqueque, Geraldo Armada Gomes uza kalsaun branco ho meias alta hateke hela ba Manatuto, Nilo Lay hateke ba Tionghoa, Celestino Tomas Karaen ho jaket kamufladu hateke ba Laclo, no ha'u ho boña azúl eskuru hateke hela ba kamera 😁😜, David Amanas ho kamera fila kotuk ba Kribas hodi foka ami, bainhira ami deskansa hola anin iha área Barique Manehaat nian hodi hein kolega seluk nebé sei tuir mai. 

Foto iha kraik hatudu Celestino T.S Karaen nu'udar koordenador ekipa CAVR Manatuto, enkuantu Geraldo Gomes no Ildefonso Pereira mak komisáriu rejionál Manatuto nian.(foto: David Amanas)


Wednesday, May 7, 2025

Bainhira Loos (e.p 237)

Rai doben oan ne'e falun ho mukit
Susar ida mosu mai mosu nabanaban
Ida tuan ladauk kotu tubun moris tan 
Fos folin sa'e duka susar kombate.

Maluk balun halerik tan eviksaun 
Atoni oan lun turu tan Naktuka
Pasiente halerik tan aimoruk
Profesores kontratadu lakon direitu
 Seidauk hakotu  mosu tan foun  ida, 
Ulun boot - ulun moruk hili PTR.

Ulun sira Uma Fukun larona malu
Haksesuk malu hodi lakohi lakon
Povu ki'ik hato'o susar, leten larona
Leten larona la konsidera povu lian
Bainhira loos oh bainhira loos.
~::~

Wednesday, April 30, 2025

Rusa Tama Plaza


 Ó le excelentíssimo sai fali eSentelismu, 

sai fali exelentiZmu hanesan loos Rusa tama Plaza.

Agradese ho Laran Todan Tebes ba PR

 tanba bele aponta ona lider foun 1 tuir rasik nia gostu. 

Biban ida tan, atu ita hotu loke matan, hodi hatene loloos PR nia hakaran.